Zabytki i atrakcje turystyczne Tarnowskich Gór
Tarnowskie Góry to śląskie miasto leżące na północny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Zajmuje powierzchnie 83,72km2 i zamieszkiwane jest przez ok. 60 tysięcy mieszkańców. Tarnowskie Góry, a dokładnie kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi, wpisane są na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO! Wpis zawiera aż 28 obiektów w Tarnowskich Górach, ale także w Bytomiu i Zbrosławicach.
HISTORIA MIASTA
Tarnowskie Góry powstały na gruntach wsi Tarnowice – jej nazwa pochodzi od dzikiego gatunku śliwy – tarniny. Według legendy w 1490 roku chłop Rybka wyorał pierwszą bryłę kruszcu srebronośnego. Zaczęły powstawać pierwsze kopalnie, czyli gory w języku starośląskim – stąd nazwa Tarnowskie Góry. W 1526 roku Jan II Dobry – właściciel ziem i margrabia Jerzy von Ansbach nadali miastu przywilej wspierający górnictwo, tj. „akt wolności górniczej”. W tym samym roku Tarnowskie Góry otrzymały prawa miejskie. Był to okres szybkiego rozwoju górnictwa rud srebronośnych, a co za tym idzie, i miasta. Rozwijał się handel, rzemiosło i wybudowano wtedy wiele kamienic, które stoją do dziś. Tarnowskie Góry były wówczas największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku.
Reformacja znalazła w mieście wielu zwolenników. W 1529 roku wybudowali oni pierwszy drewniany kościół, a dwa lata później – na jego miejscu – murowany. W 1531 roku powstała ariańska szkoła prowadzona przez Daniela Franconiusa. Reformacja została utrwalona po śmierci księcia Jana II Dobrego w 1532 roku, gdy miasto przeszło pod panowanie Hohenzollernów.
Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) miasto podupadło a w 1676 roku wybuchła zaraza, która ustąpiła po procesji błagalnej do Piekar Śląskich. Na pamiątkę tego zdarzenia tarnogórzanie zobowiązali się udawać corocznie w niedzielę po 2 lipca do Sanktuarium Matki Boskiej Piekarskiej. Tradycja ta trwa do dzisiaj.
W latach 80-tych XVII wieku powstaje rządowa kopalnia i huta „Fryderyk” – nazwana od królewskiego imienia. W 1803 roku otwarto pierwszą szkołę górniczą, kilkanaście lat później wydrążono nową sztolnię „Fryderyk”, założono drukarnię, wybrukowano rynek i ulicę Krakowską i Lubliniecką, założono nowe fabryki i hutę żelaza, rozpoczęto budowę wodociągów miejskich. W 1857 roku uruchomiono pierwszą linię kolejową do Opola. Rozwój miasta przypieczętowało powstanie w 1873 roku Starostwa Tarnogórskiego.
Z upływem lat wyczerpały się zasoby rud i na początku XX w. skończyło się wydobywanie kruszcu. W 1922 r. w wyniku Powstań Śląskich i Plebiscytu miasto zostało włączone do Polski. W nowej rzeczywistości Tarnowskie Góry nadal były siedzibą powiatu. Tę samą rolę miasto spełniało również po II wojnie światowej aż do 1975 roku. Status powiatu Tarnowskie Góry odzyskały po reformie administracyjnej 1 stycznia 1999 roku.
ŚRÓDMIEŚCIE
Centralnym placem Tarnowskich Gór jest Rynek, na którym zdecydowanie wyróżnia się kościół ewangelicki Zbawiciela oraz zbudowany z czerwonej cegły klinkierowej, piaskowca i granitu budynek ratusza. Poza tym znajduje się tutaj wiele zabytkowych kamienic, m.in.: Dom Sedlaczka, Dom Cochlera, Dom Petrascha, Dom Wieprzowskiego, Dom, Bernharda, Dom Szymkowica i domy podcieniowe w zachodniej pierzei Rynku. Na uwagę zasługuje także drewniana studnia na kamiennej podmurówce, która otoczona jest odtworzonym na podstawie dawnych rycin XIX-wiecznym brukiem.
Co ciekawe, pierwszy rynek miejski był wytyczony w innym miejscu – na placu Gwarków. Znajduje się tutaj Dzwonnica Gwarków, która została przeniesiona w 1955 roku z kopalni dolomitu w pobliskich Bobrownikach Śląskich. Wcześniej istniał tutaj dom zborny gwarków, czyli budynek będący częścią kopalni, w którym górnicy zbierają się przed zjazdem w dół i po powrocie na powierzchnię.
ZAMEK W STARYCH TARNOWICACH
Renesansowy Zamek z dziedzińcem i krużgankami prawdopodobnie został wybudowany w latach 1520-1570 przez Piotra Wrochema. W późniejszych latach zamek miał wielu właścicieli, którzy często go przebudowywali. W 1820 roku zamek trafił w ręce Donnersmarcków i byli oni w posiadaniu majątku do roku 1945. Po II Wojnie Światowej dobra zostały znacjonalizowane, stając się własnością PGRu. Zamek niszczał i dopiero w 2000 roku został wykupiony przez Krystynę i Rajnera Smolorz. Przeprowadzili Oni liczne prace modernizacyjne i w 2011 roku otworzyli go dla zwiedzających. W otoczeniu zamku znajduje się restauracja, hotel oraz mini zoo.
Informacje o godzinach otwarcia i cenach biletów: fundacjakomplekszamkowy.pl/
SZTOLNIA CZARNEGO PSTRĄGA
Znajduje się w Parku Repeckim i jest 600-metrowym odcinkiem sztolni odwadniającej „Fryderyk” (później nazwana „Kościuszko”). Należała ona do kopalni rudy ołowiowo-srebrowej Fryderyk. Rozpoczęto ją drążyć w 1821 roku a prace skończono w roku 1834. Obecnie sztolnie można zwiedzać! Jest ona jedną z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Trasa turystyczna znajduje się pomiędzy szybami „Ewa” i „Sylwester”. Podczas wycieczki, która odbywa się łodziami, podziwiać można uroki podziemnego świata m.in. stalaktyty i oryginalne partie chodnika sztolniowego wykutego w skale dolomitowej. Jest to najdłuższy w Polsce podziemny przepływ łodziami.
Więcej informacji o zwiedzaniu Sztolni Czarnego Pstrąga znajdziecie tutaj. Rower zostawcie przy Szybie Sylwester – tam zawsze jest ktoś, kto zwróci na niego uwagę.
ZABYTKOWA KOPALNIA SREBRA
Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach to jeden z najważniejszych śląskich zabytków. Od 2017 roku znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, a w 2019 roku została wyróżniona przez Polską Organizację Turystyczną „turystycznym Oscarem”, który jest najwyższym trofeum w polskiej turystyce!
Kopalnia Fryderyk funkcjonowała od XVIII do początku XX wieku. W tym czasie powstał podziemny labirynt wyrobisk górniczych, chodników i sztolni odwadniających o łącznej długości ponad 150km. W 1976 roku kopalnia została udostępniona do zwiedzania, stając się jedyną w Polsce podziemną trasą turystyczną po dawnej kopalni kruszców srebronośnych. Szlak znajduje się na głębokości 40 metrów po ziemią, ma długość 1740 metrów i kształt trójkąta, którego wierzchołki łączą szyby: „Anioł”, „Żmija” i „Szczęść Boże”. W czasie niezwykłej wędrówki turyści oglądają pochodzące z XVIII i XIX wieku przodki górnicze, dawne stanowiska pracy i narzędzia. 270 metrów podziemnej trasy pokonuje się łodziami. Cennik i informacje o zwiedzaniu znajdziecie tutaj.
Tuż obok kopalni, znajduje się Skansen Maszyn Parowych, który zachwyca eksponatami nawiązującymi do historii tarnogórskiego górnictwa. Na terenie skansenu w 2014 roku otwarto kolej lilipucią, czyli małą kolejkę o rozstawie szyn 18cm, której trasa liczy ok. 500 metrów.
HAŁDA POPŁUCZKOWA
W sąsiedztwie Kopalni Srebra znajduje się Hałda Popłuczkowa. Powstała ona z nagromadzenia odpadów dolomitowych z domieszką drobin brunatnej rudy żelaza, przez co zwana jest również „Czerwoną Skałą”. Hałda jest doskonałym punktem widokowym, dlatego warto się tam wdrapać. Wjazd nie jest trudny. Warto jeszcze wspomnieć, że podczas II wojny światowej hałda wykorzystywana była jako umocnienia obronne o czym świadczą betonowe stanowiska ogniowe.
Zabytki i atrakcje turystyczne Tarnowskich Gór
PROPOZYCJE WYCIECZEK ROWEROWYCH
Leśno Rajza
Leśno Rajza czyli „długa przejażdżka po lesie”, to 94-kilometrowy szlak rowerowy w powiecie tarnogórskim i lublinieckim poprowadzony głównie przez obszary leśne…
Rowerowy Szlak Zabytków Techniki – duża pętla
Duża pętla rowerowego Szlaku Zabytków Techniki ma 235km i przebiega przez 17 dużych miast Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz dwa miasta Krainy Górnej Odry.
Rowerowy Szlak Zabytków Techniki – mała pętla
Mała pętla rowerowego Szlaku Zabytków Techniki ma 149km i przebiega przez 16 dużych miast Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii obok aż 19 zabytków techniki.
Pokopalniane krajobrazy ziemi tarnogórskiej
Pamiątką po kopalnianej historii ziemi tarnogórskiej są szyby, kopalnie, kamieniołomy, wyrobiska i hałdy, które będą ważnymi punktami rowerowej wycieczki.
TRASY ROWEROWE
- Bytom – Tarnowskie Góry (22km)
- Dąbrowa Górnicza – Tarnowskie Góry (53km)
- Gliwice – Tarnowskie Góry (38km)
- Katowice – Tarnowskie Góry (38km)
- Mysłowice – Tarnowskie Góry (51km)
- Siemianowice – Tarnowskie Góry (34km)
- Sosnowiec – Tarnowskie Góry (43km)
- Zabrze – Tarnowskie Góry (28km)