Kociewie – rowerowy weekend
Kociewie to malowniczy, pagórkowaty region o bogatej historii i pięknej przyrodzie. Jest bardzo dobrze skomunikowany z województwem śląskim, dlatego jest znakomitą propozycją na rowerowy weekend. Odwiedzicie jedne z najstarszych miast Pomorza, zobaczycie średniowieczne zamki krzyżackie, a także znajdziecie dużo spokoju obserwując Wisłę z punktów widokowych. Każdy tu znajdzie coś dla siebie…
KOCIEWIE – INFORMACJE O REGIONIE
Kociewie jest to region w północnej Polsce, znajdujący się na terenach województwa pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego. Jego największymi miastami są Tczew, Starogard Gdański, Świecie, Pelplin, Skarszewy, Gniew i Nowe. Płynie tu Wisła, Wda i Wierzyca, a podstawowym elementem krajobrazu są wysoczyzny i wzgórza.
Kociewie to jeden z regionów etniczno-kulturowych Pomorza. Graniczy od północy i zachodu z Kaszubami (Gdańsk i Kościerzyna), od zachodu z Borami Tucholskimi (Tuchola i Czersk), od południa z Ziemią Chełmińską (Grudziądz i Toruń), a od wschodu z Powiślem i Żuławami. Niestety nie wiadomo, kiedy Kociewie stało się odrębnym regionem, ale wiadomo, że jego nazwa ma dość młodą metrykę, bo po raz pierwszy odnotowano ją w XIX wieku. Kociewie ma swoją gwarę, strój ludowy, a od 2003 roku ma również swój własny herb oraz hymn.
KOCIEWIE NA ROWER
Kilka lat temu na Kociewiu zrealizowano pomysł stworzenia sieci znakowanych szlaków rowerowych. Projekt powstał dzięki Lokalnej Organizacji Turystycznej „KOCIEWIE” i nazwany został „Kociewskie Trasy Rowerowe”. Liczy on aż 16 szlaków rowerowych o łącznej długości ok. 800km. W 2015 roku wydano nawet przewodnik po tych trasach, który możecie zobaczyć tutaj.
Powstałe trasy oprowadzają po Kociewiu pokazując jego atrakcje historyczne, przyrodnicze i kulturowe. Wytyczone są w większości po publicznych drogach o bardzo małym natężeniu ruchu, a także po drogach polnych i leśnych. Wszystkie szlaki mają formę liniową i prowadzą z punktu A do punktu B, ale sieć jest tak gęsta, że łącząc szlaki, bez problemu stworzycie pętlę, która będzie odpowiadała Wam pod kątem długości.
Cała sieć kociewskich tras rowerowych jest już dość stara, a oznakowanie wymaga odnowienia. Mimo to w dalszym ciągu jest ona świetną bazą, motywacją i udogodnieniem do rowerowego zwiedzania Kociewia. Kociewie jest znane z pięknych krajobrazów, zielonych pól, łąk i lasów oraz jezior i rzek. To malownicze pagórkowate tereny, klimatyczne miasteczka i spektakularne zabytki. Wszystko to sprawia, że jest to region idealny dla rowerzystów, którzy lubią kontakt z przyrodą i zgłębianie historii odwiedzanych miejsc.
DOJAZD
Dojazd ze Śląska na Kociewie jest logistycznie bardzo łatwy. Mimo że Kociewie oddalone jest od Katowic o ok. 500km to całkiem sprawnie i szybko można się tam dostać. Samochodem z Katowic do Tczewa dojedziecie w 5 godzin, a z Częstochowy do miasta Nowe w 3,5 godziny.
Z Katowic do Tczewa bezpośrednio dojedziecie także pociągiem. Między tymi miastami kursują pociągi TLK, InterCity i Pendolino. W zależności od tego jaki pociąg wybierzecie, czas przejazdu waha się od 5 do 10 godzin.
PROPOZYCJE WYCIECZEK ROWEROWYCH PO KOCIEWIU
Przygotowałem dla Was dwie trasy, które pomogą Wam odkryć północną i wschodnią część Kociewia. Obie pokazują niezwykłe atrakcje i zabytki tego regionu.
WIŚLANA TRASA ROWEROWA NA KOCIEWIU
Trasa ma charakter liniowy i oparta jest na Wiślanej Trasie Rowerowej w województwach kujawsko-pomorskim i pomorskim, czyli prowadzi wzdłuż wschodniej granicy Kociewia. To propozycja całodniowej wycieczki połączonej z dojazdem pociągiem. Ja z dworca PKP w Tczewie pojechałem do Twardej Góry. Między tymi stacjami kursują pociągi regionalne, na które bez problemu wykupicie bilet na rower.
Na odcinku Nowe – Opalenie w dużej części prowadzi po drogach terenowych, dlatego zalecany jest rower na nieco szerszych oponach. Może to być rower crossowy, trekkingowy lub gravel. Trasa oprowadza po starych kociewskich miasteczkach z wieloma zabytkami i bogatej historii. Do tego jest bardzo malownicza dzięki pagórkowatym terenom i płynącej tuż obok królowej polskich rzek.
Długość: 76km
Początek: Twarda Góra
Koniec: Tczew
Przebieg szlaku:
Twarda Góra – Nowe (6km) – Opalenie (25km) – Gniew (37km) – Wielkie Walichnowy (48km) – Rybaki (59km) – Tczew
Pobierz ślad trasy: GPX
NOWE – KRZYŻACKIE MIASTECZKO NAD WISŁĄ
Pierwszym punktem wycieczki jest miasteczko Nowe, do którego po 6km dojeżdżamy z dworca PKP w Twardej Górze. Jest to niewielka miejscowość położona nad Wisłą, która wbrew swojej nazwie jest jednym z najstarszych miast Pomorza. Po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawia się w 1266 roku jako miejsce śmierci księcia Świętopełka. Wówczas było to Novo Castro, czyli Nowy Gród. Być może w opozycji do pobliskiego Starogardu, a może oznaczała nowy gród wzniesiony na miejscu starego, bo przecież pierwsze ślady osadnictwa na tych terenach pochodzą z okresu neolitu.
W Nowem warto spędzić nieco więcej czasu, aby zobaczyć atrakcje turystyczne Starego Miasta. Niegdyś otoczone było one murami i wieżami obronnymi, a główne budowle znajdowały się w narożnikach miasta. Kościół św. Mateusza należy do najpiękniejszych i największych kościołów Kociewia i stanowi przykład umiejętnego połączenia pierwotnej gotyckiej realizacji z neogotycką rozbudową. Po przeciwnej stronie kwadratowego rynku znajduje się kościół św. Maksymiliana Kolbe, który wzniesiono w XIV wieku przez franciszkanów, a potem został przejęty przez bernardynów.
Natomiast największym nowskim zabytkiem i jednocześnie jego symbolem jest krzyżacki zamek, który wzniesiono w połowie XIV wieku w miejscu pomorskiego kasztelu. Dziś zostało z niego jedynie główne skrzydło, a w nim mieści się centrum kultury.
PUNKTY WIDOKOWE NA WISŁĘ
Ze Starego Miasta szybko przejeżdżamy na osiedle Nadwiślańskie, gdzie tuż przy skarpie zlokalizowana jest wiata, będąca świetnym punktem widokowym na Wisłę. Może to być pierwszy punkt na odetchnięcie i leniwą przerwę.
Wjeżdżamy na Wiślaną Trasę Rowerową, której oznakowanie będzie towarzyszyło aż do końca trasy. Najbliższe kilometry będą w dużej części po polnych, a potem leśnych drogach nadwiślańskich rezerwatów przyrody. Przy okazji zmieniamy województwo z kujawsko-pomorskiego na pomorskie. Trasa jest malownicza, a wijące się między zielenią leśne dukty doprowadzają do kolejnego przystanku. Jest nim kolejny punkt, a właściwie wieża widokowa. Znajduje się ona 750m od szlaku na terenie rezerwatu przyrody „Wiosło Małe”.
GNIEW NA KOCIEWIU WPRAWIA W ZACHWYT
Lasy kończą się przed Widlicami, skąd już tylko kawałek do kociewskiej wsi Opalenie. Po prawej stronie drogi można zobaczyć pałac Czapskich wybudowany w drugiej połowie XVIII wieku. To neoklasyczna budowla powstała na fundamentach barokowego dworku. Podobno w 1812 roku nocował tu Napoleon Bonaparte udający się ze swoją armią na wyprawę wojenną do Rosji. Dziś pałac nie jest dostępny do zwiedzania, gdyż znajduje się w nim ośrodek leczenia uzależnień.
Przez Betlejem i Nicponię dojedziemy do Gniewu. To kolejna z turystycznych perełek Kociewia. Miasto leży na wzgórzu, a na jego szczycie dominuje majestatyczny ceglany zamek, który jest jego symbolem. Wznieśli go Krzyżacy, rozpoczynając budowę pod koniec XIII wieku. W drugiej połowie XVII wieku starostą gniewskim był Jan Sobieski, który tuż przy zamku zbudował nowy barokowy budynek dla swojej żony Marii Kazimiery – to dzisiejszy Pałac Marysieńki.
Obecnie w kompleksie zamkowym funkcjonuje hotel i restauracja, a dodatkowo organizowane są różnego rodzaju imprezy kulturalne, inscenizacje historyczne i turnieje rycerskie. Możliwe jest również zwiedzani zamku, o czym więcej tutaj.
W Gniewie polecam pokręcić się po Starym Mieście, które zachowało średniowieczny, szachownicowy układ ulic z centralnie położonym kwadratowym rynkiem z ratuszem na jego środku. Zobaczycie tu także gotycki kościół św. Mikołaja z XIV wieku, pozostałości murów obronnych, dawne spichlerze oraz … Muzeum Kapsla.
MENNONICI NA KOCIEWIU
W XVI wieku na Żuławach i w Dolinie Dolnej Wisły osiedlili się mennonici, czyli wyznawcy jednego z odłamów protestantyzmu, który powstał w 1539 roku w Holandii. Na Kociewiu mennonici osiedlali się na Nizinie Sartowicko-Nowskiej i Nizinie Walichnowskiej na terenach dotychczas niezamieszkanych. Byli pracowici i uznawano ich jako specjalistów od osuszania i zagospodarowywania terenów depresyjnych. O ich obecności na tych terenach przypominają cmentarze mennonickie w Małych Walichnowach i Międzyłężu. Znajdują się one bezpośrednio przy trasie naszej wycieczki.
Wiślana Trasa Rowerowa między Gniewem a Tczewem wiedzie drogami publicznymi przez spokojne kociewskie wsie. Po drodze mijamy zabytkowy kościół pw. Jana Chrzciciela w Wielkich Walichnowach, pomnik Petera Rudolfa Dirksena – zasłużonego starosty Związku Wałowego Niziny Walichnowskiej, a także zespół dworsko-parkowy w Rybakach.
TCZEW I JEGO SŁYNNE MOSTY
No to wjeżdżamy do Tczewa! I to nie byle jak, bo znakomitą drogą rowerową wzdłuż Wisły. Piękny odcinek! Szlak prowadzi co prawda prosto, cały czas wzdłuż Wisły, ale myślę, że warto zjechać z niego i zobaczyć trochę miasta. Tczew jest przecież największym pod względem ilości mieszkańców miastem Kociewia i jednym z najstarszych miast Pomorza.
Małą objazdówkę po centrum Tczewa rozpoczynamy od Parku Miejskiego. Następnie przez rondo Żołnierzy Wyklętych, przy którym od początku XX wieku stoi wieża ciśnień. Wjedziemy na ul. 30 Stycznia, a tam XIX-wieczna industrialna architektura dawnej tczewskiej fabryki kryje największe w Polsce Muzeum Wisły. Zobaczyć w nim można tradycyjne narzędzia, łodzie, modele statków i makiety, uzupełnione stanowiskami multimedialnymi. Muzeum otwarte jest od wtorku do niedzieli, a przed budynkiem jest parking dla 10 rowerów. W sąsiedztwie muzeum znajduje się również Centrum Konserwacji Wraków Statków – drugi oddział Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku i Fabryka Sztuk – miejska jednostka kulturalna prowadząca warsztaty artystyczne i przygotowująca wystawy historyczne o Tczewie.
Obok okazałego gmachu ratusza kierujemy się w stronę Starego Miasta, które do dziś zachowało swój średniowieczny układ. Centralnym punktem jest Plac Hallera, a w jego pobliżu znajduje się najstarszy zabytek w mieście – farny kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Ta zbudowana w stylu nadwiślańskiego gotyku budowla pochodzi z XIII wieku.
Największą atrakcją Tczewa są jego słynne mosty nad Wisłą. W latach 1851-57 wybudowano most drogowo-kolejowy, który wówczas był jednym z najdłuższych na świecie (837m długości). Osadzony na 5 filarach, na każdym z nich wybudowano po dwie wieże w stylu neogotyckim. Dodatkowo z dwóch stron znajdowały się portale wjazdowe zdobione płaskorzeźbami. Przez środek mostu puszczona była jedna nitka torów, po bokach były dwie jezdnie, piesi mogli poruszać się po chodnikach, które umieszczono na zewnątrz ścian mostu. Ze względu na to, że pomost był bardzo wąski, podczas przejazdu pociągu zamykano ruch kołowy.
W związku ze znacznym wzrostem masy przewozów kolejowych zapadła decyzja o budowie drugiego mostu. Powstał on w latach 1888-91 i przerzucono na niego ruch kolejowy, a stary most zaczął pełnić tylko funkcje drogowe.
1 września 1939 roku oba mosty zostały wysadzone przez polskich saperów. Dziś po moście kolejowym jeżdżą pociągi, ale most drogowy jest nieprzejezdny. Mimo to w 2004 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Budownictwa odznaczyło go certyfikatem Międzynarodowego Zabytku Inżynierii Budowalnej.
Mimo, że Wiślana Trasa Rowerowa prowadzi dalej aż do Gdańska to ja swoją wycieczkę kończę w Tczewie. Na mapie trasę pociągnąłem do dworca, aby ułatwić Wam ewentualny dojazd.
GALERIA
Przydał Ci się artykuł? Skorzystałeś z pliku GPX? Możesz za to podziękować stawiając mi kawę :)
PĘTLA STAROGARDZKA
Trasa ułożona jest w formie pętli, którą można rozpocząć w każdym jej punkcie. Ja jako miejsce startu wybrałem dworzec PKP w Starogardzie Gdańskim. Łatwo tam dojechać pociągiem z Tczewa oraz jest spory darmowy parking, gdzie zostawicie samochód. Trasa jest średniej długości i w dużej części prowadzi przez tereny leśne i polne drogi. Jak widać po zdjęciach, pogoda mi nie dopisała, ale zdecydowanie zauroczyły mnie te kociewskie miasteczka.
Długość: 47km
Początek: Starogard Gdański
Koniec: Starogard Gdański
Przebieg szlaku:
Starogard Gdański – Skarszewy (18km) – Szpęgawsk (34km) – Owidz (42km) – Starogard Gdański
Pobierz ślad trasy: GPX
DROGA ROWEROWA PO DAWNEJ LINII KOLEJOWEJ
Wycieczkę rozpoczynamy przy dworcu kolejowym w Starogardzie Gdańskim, ale szybko opuszczamy miasto, aby przywitać się z jednym z najlepszych odcinków rowerowych na Kociewiu. To droga rowerowa powstała na śladzie dawnej linii kolejowej. Pierwszy odcinek ma 3,5km długości i prowadzi do Kręgskiego Młyna, a drugi ma 3km i ciągnie się od Bączka do Skarszew. Oba odcinki są znakomicie przygotowane. Mają nawierzchnię asfaltową, miejsca odpoczynkowe z wiatami, a także parkingi i punkty widokowe.
Niestety, nie są one ze sobą połączone. Jeszcze nie… Przez Krąg jedzie się publiczną asfaltówką, a do Bączka lasem. W Bączku zobaczycie pałac, wybudowany w 1901 roku, który należał do okrytego złą sławą hitlerowskiego kierownika powiatowej organizacji NSDAP Ernsta Gunthera Modrowa.
SKARSZEWY
Droga rowerowa kończy się przy jeziorze Borówno Wielkie. Znajduje się tam ośrodek wypoczynkowy z kąpieliskiem, wypożyczalnią sprzętu wodnego i punktami gastronomicznymi. Dalej znów drogą rowerową, ale już niższego standardu jedziemy do centrum miasta Skarszewy.
Skarszewy to malownicze kociewskie miasteczko z 800-letnią historią, które jako jedyne na Pomorzu swoją lokację zawdzięcza joannitom. Najstarszym zabytkiem jest gotycki zamek wybudowany w latach 1320-1334 na miejscu wcześniejszego grodu. Dziś jest siedzibą Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki Publicznej. Zlokalizowany jest na morenowym cyplu, przy północno-zachodnim narożniku rynku.
Duże wrażenie wywiera skarszewski rynek z dawnym XVIII-wiecznym ratuszem oraz sześcioma zabytkowymi kamienicami. Jest bardzo klimatyczny i zdecydowanie można się nim zauroczyć! Tuż przy jego północno-wschodnim narożniku znajduje się kolejna z gotyckich budowli. To kościół pw. Michała Archanioła z barokowym i rokokowym wyposażeniem.
KOCIEWSKIE LASY I JEZIORA
W kolejnym etapie trasa wycieczki przebiega przez małe wsie schowane pośród lasów na Pojezierzu Starogardzkim. Tutaj w dużej jedzie się leśnymi duktami, dlatego zalecany jest rower na nieco szerszych oponach. Dobrym miejscem na dłuższy odpoczynek będzie małe jeziorko w Trzcińsku, gdzie znajduje się molo, plaża i ławki.
W Szpęgawsku na pewno spodoba Wam się widok na malownicze Jezioro Szpęgawskie, które dostrzeżecie wyjeżdżając z lasu oraz Jezioro Rywałdzkie widoczne z ciągnącej się wzdłuż niego drogi rowerowej. Warto wspomnieć, że w tej małej kociewskiej wsi, urodził się słynny piłkarz ręczny oraz trener Bogdan Wenta, który z reprezentacją Polski zdobył wicemistrzostwo świata w 2007 roku.
Mi bardzo spodobał się również widokowy polny odcinek między Rywałdem a Kolinczem, a także dobra droga rowerowa w Kolinczu.
Kolejna z atrakcji turystycznych, która znajduje się bezpośrednio przy trasie jest Grodzisko Owidz. Podobno już w X wieku istniała tu osada kultury łużyckiej o czym świadczy odnaleziona tu podczas badań archeologicznych ceramika. Natomiast gród prawdopodobnie został założony na początku XI wieku i funkcjonował do wieku XII. Owidzki gród był jednym z ważniejszych grodów, jakie we wczesnym średniowieczu funkcjonowały na Kociewiu. W czasie potopu szwedzkiego grodzisko było wykorzystywane przez Szwedów jako obóz, stąd lokalsi często nazywają ją Szwedzką Górką. Dziś grodzisku towarzyszy rozbudowana infrastruktura turystyczna – restauracja, sklep z pamiątkami, plac zabaw, parkingi i przystań kajakowa na Wierzycy.
STAROGARD GDAŃSKI – STOLICA KOCIEWIA
Pierwsze źródła pisane o Starogardzie Gdańskim, a właściwie o Starigrodzie pojawiły się w 1198 roku w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława. Miasto wówczas należało do joannitów, a na początku XIV wieku zostało przejęte przez Zakon Krzyżaków. To właśnie oni w 1348 roku nadali mu prawa miejskie.
Starogard Gdański ma wiele ciekawych zabytków. Przy ulicy Kanałowej zobaczyć można stare mury miasta oraz baszty, a także Pałac Wiecherta z 1893 roku. Centralnym placem jest zadbany rynek z zabytkowymi kamienicami i okazałym ratuszem.
Warto pokręcić się po uliczkach Starego Miasta. W jego północno-zachodniej części zobaczycie najstarszy w mieście kościół św. Mateusza z XIV wieku, wewnątrz którego zobaczyć można fresk „Sąd Ostateczny” z około XV wieku. Kawałek dalej jest Muzeum Ziemi Kociewskiej z wieloma ciekawymi wystawami, obejmującymi historię i prezentującymi dorobek kultury ludowej Kociewia.
W Starogardzie Gdańskim urodził się i wychowywał jeden z najwybitniejszych polskich piłkarzy – Kazimierz Deyna. Jeśli jesteście piłkarskimi fanami to warto podskoczyć na stadion im. Kazimierza Deyny oraz na ul. Lubichowską 86, gdzie na jego rodzinnym domu namalowano piękny mural.
GALERIA
Tekst powstał we współpracy:
