Zamek Ogrodzieniec

Zamek Ogrodzieniec to jedna z najbardziej rozpoznawalnych warowni Szlaku Orlich Gniazd na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Ruiny zamku znajdują się we wsi Podzamcze w powiecie zawierciańskim na Górze Janowskiego, która liczy 515 metrów n.p.m. co czyni ją najwyższym wzniesieniem Jury.

HISTORIA ZAMKU OGRODZIENIEC

Zamek został wybudowany w połowie XIV wieku z inicjatywy Króla Kazimierza Wielkiego, który nadał go w dzierżawę marszałkowi Królestwa Polskiego – Przedborowi z Brzezia. Ten przeznaczył na dalszą rozbudowę znaczne fundusze rozbudowując m.in. umocnienia zamkowe. Jednak Władysław Jagiełło ok. 1386 roku podejmuję decyzję o przekazaniu zamku Włodkom Charbnowic herbu Sulima, a Przedborowi wypłaca sporą sumę pieniędzy za poniesione wcześniej koszty.

Od 1470 roku zamkiem władali kolejno Salomonowiczowie, Rzeszowcy, Pileccy, aż w 1523 roku trafił w posiadanie Bonerów – jednej z najbogatszych rodzin za czasów Jagiellonów. Nastąpiła całkowita przebudowa zamku – rozebraniu uległy stare mury gotyckie a warownia stała się wspaniałą renesansową rezydencją. Mówiło się o nim „mały Wawel”. Seweryn Boner wzniósł na skałach czterokondygnacyjne skrzydło, w którym wykuto w skale studnię głęboką na 100m. Nadbudował także zamek środkowy oraz wieżę południową o dwie dodatkowe kondygnacje oraz wzniósł Basztę Kredencerską i Basztę Bramną z mostem zwodzonym, fosą oraz dojazdem na arkadach. Właściciele wypełnili zamek pięknymi arrasami, gobelinami, mahoniowymi i hebanowymi meblami. Bonerowie wyposażyli go w najcenniejsze przedmioty sprowadzane z zagranicy. Kolejny z rodu Bonerów – Stanisław, w latach 1550-60 wzniósł dwukondygnacyjne skrzydło zachodnie (sypialnia i biblioteka), zbudował sklepiki – budynki gospodarcze przy dziedzińcu, wzniósł Kurzą Stopę, beluard oraz mur kurtynowy. Na dziedzińcu zbudował system ganków, balkonów i loggii, które stanowiły serce skomplikowanego układu komunikacyjnego na zamku. Stanisław wzniósł również mur otaczający przedzamcze od strony południowej oraz prawdopodobnie budynek browaru i gorzelni na terenie przedzamcza.

W 1562 roku zamek przeszedł w posiadanie marszałka wielkiego koronnego Jana Firleja. Był on mężem Zofii – córki Seweryna Bonera. Wybudowali oni dziedziniec rycerski (turniejowy), a także stworzyli nowoczesne umocnienia: bastion beluard i suchą fosę. Za czasów Firlejów zamek stał się ofiarą najazdów i katastrof. Najpierw szturmem zajęły go austriackie wojska Maksymiliana Habsburga wycofującego się spod Krakowa po nieudanym oblężeniu. Zamek został wówczas zdobyty, ale na szczęście nie został splądrowany. Jednak dużo gorszy w skutkach okazał się najazd Szwedów zakończony pożarem, który strawił znaczną część zamku.

Jurajską warownie odbudował kasztelan krakowski Stanisław Warszycki, który zakupił ją w 1669 roku. Zbudował mur oraz bramę wjazdową z mostem zwodzonym i fosą przed wjazdem na teren przedzamcza (okolice obecnego budynku kasy biletowej). Przy bramie wjazdowej zbudował stajnię i wozownię, których fundamenty stoją do dziś.

Około 1695 r. zamek przeszedł w ręce Męcińskich, po czym ponownie znacznie ucierpiał w czasie pożaru wznieconego przez wojska szwedzkie Karola XII. Pożar strawił wówczas ponad połowę zamku. Praktycznie nie podjęto już jego odbudowy. Zamek około 1784 roku odkupił Tomasz Jakliński, lecz nie dbając o jego stan techniczny, doprowadził do całkowitej ruiny. Kolejnym właścicielem Ogrodzieńca był Ludwik Kozłowski. Ten zupełnie nie liczył się z zabytkową wartością budowli, niszcząc jej mury w celu pozyskania budulca i sprzedając zamkowe wyposażenie Żydom.

W 1885 roku ruiny zamku odwiedził 19 letni wówczas Aleksander Janowski. Zainspirowany widokiem warowni, świadczącej o dawnej świetności Polski, założył w 1906 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (późniejszy PTTK), a ruiny Zamku Bonerów zostały symbolem organizacji. Po II wojnie światowej w latach 1949–51 oraz 1964–73 Państwo Polskie wykonało prace konserwatorskie i zabezpieczające, po których zamek został udostępniony do zwiedzania.

Obecnie na ruinach zamku odbywają się imprezy masowe. Ruiny służyły kilkakrotnie jako plenery filmowe, min. przy okazji produkcji „Rycerza”, „Janosika”, czy „Zemsty” Andrzeja Wajdy. Jak z innymi zamkami Jury, także z ogrodzieniecką twierdzą związane są legendy. Ponoć w księżycowe noce na murach zamku pojawia się olbrzymi czarny pies, ciągnący za sobą wielki łańcuch. Jak twierdzą wtajemniczeni, jest to dusza bogatego i okrutnego kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego, jednego z panów zamku.

Dziś Zamek Ogrodzieniec jest jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych województwa śląskiego. Niestety budki i stragany przytłoczyły piękno samej twierdzy. Szkoda, bo magiczny klimat tego miejsca się zatraca.

Bardzo ciekawą atrakcją tuż przy zamku jest Park Miniatur. To jedyne w Polsce miejsce gdzie zobaczycie jak wyglądały zamki i warownie leżące na Szlaku Orlich Gniazd w latach swojej największej świetności.

GRÓD NA GÓRZE BIRÓW

Będąc w Podzamczu koniecznie jedźcie na Górę Birów, która ma na szczycie charakterystyczne wgłębienie w postaci niecki oraz otoczona jest licznymi ostańcami. Dzięki temu stanowiła doskonały punkt obronny i schronienie dla naszych koczowniczych praprzodków, zamieszkujących te tereny już prawie 30 tysięcy lat temu! Obecnie znajduje się tutaj rekonstrukcja drewnianego, średniowiecznego grodu, w którym można zobaczyć eksponaty archeologiczne oraz ekspozycje obrazujące życie mieszkańców w dawnej osadzie.

KAPLICZKA W PODZAMCZU

Na sąsiadującym z zamkiem ryneczku w Podzamczu znajduje się kapliczka, która została wybudowana z elementów zamkowych (portal, ślimacznice, gzyms). W jej wnętrzu znajdują się oryginalne elementy z kaplicy zamkowej w baszcie bramnej – zwornik sklepienia, kula armatnia, która miała wpaść do zamku w czasie potopu szwedzkiego oraz renesansowa figura Matki Boskiej.

HISTORIA ZAMKU OGRODZIENIEC

GRÓD NA GÓRZE BIRÓW

KAPLICZKA W PODZAMCZU